ނަސްރުގެ ދުވަސް: ދިވެހި ސިފައިންވީ ގުރުބާނީ، ބަދުބަސް ބުނަން ލަދުގަންނަން ޖެހޭ!

ނޮވެމްބަރު މަހުގެ 3 ވަނަ ދުވަހަކީ ނަސްރުގެ ދުވަސްކަން އެންމެންނަށް ވެސް އެނގެއެވެ. އެހެން ނަމަވެސް އެ ދުވަސް "ނަސްރުންގެ ދުވަހަކަށް" ވީ ކީއްވެކަން އެނގެނީ ކިތައް ބޭފުޅުންނަށްތޯއެވެ؟ އެދުވަހުގައި ކަންކަން ހިނގާ ދިޔަ ގޮތް ކިޔައިދޭން އެނގޭނެ ކިތައް ބޭފުޅުން އަޅުގަނޑުމެންގެ މި ދިވެހި ރާއްޖޭގައި އެބަ ތިބި ހެއްޔެވެ؟ ހަގީގަތުގައި މިކަންކަން ނޭނގޭ އެތައް ދިވެހިންނެއް އަޅުގަނޑުމެންގެ މި ކުޑަކުޑަ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ވެސް އެބަ އުޅެއެވެ.

ގިނަ ބަޔަކު މިދުވަސް ފާހަގަ ކުރަނީ ކަލަންޑަރުގައި ރަތް ކުލައިން ފެވިފައިވާ ސަރުކާރު ބަންދު ދުވަސްތަކެއް ގޮތުގައެވެ. ވަޒީފާތަކުންނާއި ސުކޫލުތަކުން ޗުއްޓީ ލިބިގެންދާ "ސަކަރާތް" ޖަހާ ދުވަހެއް ގޮތުގައެވެ. ވީއިރު މިދުވަހަކީ މިގޮތަށް އަޅުގަނޑުމެން ސަކަރާތް ޖެހުމުގައި ހޭދަކުރަންވީ ދުވަހެއް ހެއްޔެވެ؟ އެންމެ ކުޑަ މިނުން މިއަދު އަޅުގަނޑުމެން މިދުވަހު ސަކަރާތް ޖަހާ، އާއިލާއާއި އެއްކޮށް ވަގުތު ހޭދަ ކުރުމުގެ އަސްލަކީ ވެސް 1988 ވަނަ އަހަރު ނޮވެމްބަރު މަހުގެ 3 ވަނަ ދުވަހު ރާއްޖެއަށް ލިބުނު ޢުދުވާނީ ހަމަލާއިން އަޅުގަނޑުމެންގެ މި ދިވެހިރާއްޖެ ސަލާމަތް ކޮށްދިން ހިތްވަރު ގަދަ ދިވެހި ފަހުލަވާނުންގެ މަސައްކަތެވެ. ވީއިރު، އެބޭފުޅުން ދިވެހި ޤައުމަށް ޓަކައި އޮހޮރުވި ލޭގެ ބަދަލުގައި އަޅުގަނޑުމެން މިދުވަސް ފާހަގަ މިކުރެވެނީ އެންމެ ރަނގަޅު ގޮތުގައިތޯ ކޮންމެ ބޭފުޅެއް ވެސް އަމިއްލަ ނަފްސާ ސުވާލު ކޮށްލަމާތޯއެވެ.

އެދުވަހުގެ ބިރުވެރިކަން އަޅުގަނޑުމެންނަށް ތަސައްވަރެއް ނުކުރެވޭނެއެވެ. އޭރު، ދިވެހިންގެ ހިތްތަކުގައި އުފެދިފައިވާ ބިރުވެރިކަމަށް ނިމުމެއް ގެނައުމަށް ދިވެހި ދަރިންތަކެއް ވަނީ ޤައުމަށްޓަކައި ނަފްސު ޤުރުބާން ކޮށްފައެވެ. ޤައުމީ ސަލާމަތަށްޓަކައި އެއްވެސް ބިރެއް ޖެހިލުމެއްނެތި އެބޭފުޅުން ވަނީ ގައުމަށް ގައުމަށް ވެރިވެގަތް ބާޣީންނާ ކުރިމަތިލައްވާފައެވެ. އެބޭފުޅުންނާއި މެދު މިގައުމު އަބަދުމެ ފަޚުރުވެރި ވާނެއެވެ. އެހާދިސާ ހިނގިގޮތް ކުރު ގޮތަކަށް ގެނެސްދެވޭތޯ އަޅުގަނޑު މަސައްކަތް ކޮށްލާނަމެވެ.

ރާއްޖޭގައި އޭރު އޮތް ސަރުކާރު ބަދަލު ކޮށްލުމަށްޓަކައި ސްރީލަންކާގެ ޕްލޯޓް ޖަމާޢަތުގެ 42 މީހުނާ އެކު ސްރީލަންކާގެ މުއްލިކުލަމުން ފުރީ 29 އޮކްޓޯބަރު 1988 ދުވަހުގެ ރޭ 8.30 ގައެވެ. ދަތުރުމަތީގައި ކަނޑުމަތިން އިތުރު މަސް ބޯޓެއް ފޭރިގަތެވެ. މާލެ ދަތުރު ކުރަމުން އައީ ދެ ބޯޓުގައެވެ. މާލޭގެ ބަނދަރަށް ދެ ބޯޓު ވަނީ ލުޠުފީއާއި ނާޞިރާ ދެ މީހުން ދެ ބޯޓުގެ ހުންގާނުގައި ތިބެގެންނެވެ. ދެ ބޯޓު މާލޭގައި އޭރު އަލަށް ހަދާ ބޮޑު ފާލަމާ ދިމާއިން ފަޅުތެރެއަށް ވަނީ ނޮވެމްބަރު މަހުގެ 2 ވަނަ ދުވަހުގެ ރޭ މެންދަމުން އަލިވެ 3.30 ގައެވެ.

ހަނގުރާމަވެރިންގެ ބައެއް ގޮވައިގެން ވަސަންތީ އެއްގަމަށް ފައިބައިގެން، ބޮޑުތަކުރުފާނު މަގުން އިރަށްގޮސް، އޭރުގެ އެއަރ މޯލްޑިވްސްގެ ކަންމަތީގައި ތިބީ ސިފައިންގޭގެ މައި ދޮރާ ދިމާލަށް ބަޑި ޖަހާށެވެ. އެއީ ފުރަތަމަ ހަމަލާއެވެ. މިހަމަލާގައި ސިފައިން ގޭގެ މައިދޮރާށީގެ ފާރައަށް ހުރި ސިފައިންފެ މީހާ ދިފާއުގައި ބަޑިޖަހަން ފެށިއެވެ. އާދެ ދަންނަވަންތޯއެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަ ދިފާއީ ހަމަލާއެއްގެ ގޮތުގައި ތަމަޅައިންނާއި އިދިކޮޅަށް ހަމަލާއެއް ދިނީ މިއަދު މުޅި ގައުމު ފަޚުރުވެރިވާ އަދި މިއަދުގެ ބަޠަލު ޝަހީދު ޙުސައިން އާދަމެވެ.

ޝަހީދު ޙުސައިން އާދަމްގެ މި ހަމަލާއާއި އެކު ތަމަޅައިން ވަރަށް ބޮޑަށް ސިހިގެން ދިޔައެވެ. ވާނީ ވެސް އެހެންތާއެވެ. އެމީހުންނަށް މައުލޫމާތު ލިބިފައިވާ ގޮތުގައި ދިވެހި ސިފައިންގެ ބަޑީގައި ވަޒަނެއް ނުހުންނާނެއެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ދިފާއުގައި ދިވެހި ސިފައިން ބަޑިޖަހަން ފެށުމުން ތަމަޅައިން ހިލުވާލިއެވެ. އެހެންކަމުން ދިވެހި ސިފައިން ގެއަށް ވަދެގަތުމަށް ތަމަޅައިންނަކަށް އެހާ ފަސޭހައެއް ނުވިއެވެ. ޝަހީދު ހުސައިން އާދަމް ޝަހީދުވީ އަތުގައި ހުރި ވަޒަން ހުސްވެ އެބޭފުޅާގެ ހަމަލާ ހުއްޓާލަން ޖެހުނު ވަގުތު ތަމަޅައިން އެބޭފުޅާއަށް ދިން ހަމަލާގައެވެ.

އެހެންކަމުން ބާޣީންގެ ގުރޫޕު މާލޭގެ އެކި ބައިބަޔަށް ބެހެން ފެށީއެވެ. މިއިން އެއް ގުރޫޕުގެ އިސްމީހެއްގެ ގޮތުގައި ލުތުފީ ވެސް ހުއްޓެވެ. ދެން މާގިނަ އިރުތަކެއް ނުވެ ސިފައިން ގެއަށް ހަމަލާ ދޭން އަނެއްކާ ވެސް ފަށައިފިއެވެ. މިފަހަރު ހަމަލާ ދޭން ފެށީ ތިން ދިމާލަކުންނެވެ. ފުރަގަހުން ސިފައިން ގެއަށް ދިން ރޮކެޓު ހަމަލާގައި ސިފައިގޭގެ ފާރުގައި ބާގަނޑެއް ހެދުނެވެ. މިއަދު އެ ބާގަނޑު ހުރި ތަން ފެންނަ ގޮތަށް މިހާރު ވެސް ހަނދާނީ ނިޝާނެއް ހަދާފައި އެހެރީއެވެ. ސަލްޓަންޕާކާ ދިމާވާ ގޮތަށް ސިފައިންގެ ފުރަގަހުގައެވެ.

ސިފައިން ގޭގެ ފާރުގައި ހެދިފައިވާ އެބާގަނޑުން އެތެރެ ވުމަށް ބާޣީން ދިޔައީ ކެނޑިނޭޅި މަސައްކަތް ކުރަމުންނެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ދިވެހި ސިފައިންގެ މިންނެތް ހިތްވަރުގަދަ މަސައްކަތްތަކުގެ ސަބަބުން އެކަން ވެސް އެމީހުނަށް ކާމިޔާބެއް ނުވިއެވެ. އަދި ދިވެހި ސިފައިން އެބާގަނޑުގެ އެތެރެއިން ދިން ހަމަލާގައި  ވަސަންތީ އާއި ޖޫލީ ސިފައިންގެ ހަމަލާގައި މަރު ވެގެން ވެއްޓުނީއެވެ.

މާލޭ ފޭބުމަށްފަހު ލުތުފީގެ އެންމެ ފުރަތަމަ މިސްރާބަކަށް ވީ އޭރުގެ ޑިފެންސް މިނިސްޓަރު އިލްޔާސް ދިރިއުޅުއްވާ މާފަންނު ކިނިބިގަސްދޮށުގެއަށެވެ. އަދި ނާޞިރު މިސްރާބު ޖެހީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ދިރިއުޅުއްވާ ތީމުގެއަށެވެ. ލުޠުފީއާއެކު ދިޔަ ތަމަޅައިންގެ ބައެއް މީހުން ކިނބިގަސްދޮށުގެ ދޮށުގައި ބައިތިއްބާފައި ދެން އޭނާ ހިނގައިގަތީ ހެންވޭރު މީނާޒާ ދިމާއަށެވެ. އެއީ އޭރުގެ އެޓޮލްސް މިނިސްޓަރު ޢަބްދުﷲ ޙަމީދުގެ ގެކޮޅެވެ. ލުޠުފީއަށް އިލްޔާސްއާއި ޙަމީދުވެސް އަތު ނުޖެހުނު އިރު، ނާޞިރަށް ރައީސް މައުމޫނު އަތަކު ނުޖެހުނެވެ.

ނާސިރު އޭނަގެ ގުރޫޕު ގޮވައިގެން ތީމުގެއަށް ބަޑިޖެހުމަށް އެންގުމާއި އެކު އެމީހުން ބިންމަތީގައި ބަނޑުޖަހައިގެން ތިބެ ތީމުގެއަށް ބަޑިޖަހަން ފަށައިފިއެވެ. އަދި އިސާހިތަކު، ތީމުގޭގައި ފާރައަށް ތިއްބެވި ބޭފުޅުން ވެސް ދިފާޢުގައި ހަމަލާދޭން ފެއްޓެވިއެވެ. މިހެން އިރުކޮޅަކު ހަމަލާދޭން ތިބުމަށްފަހު އެމީހުން ތީމުގެ ކައިރިން ފިލައިފިއެވެ. ނާސިރަށް މައުލޫމާތު ލިބިފައިވާ ގޮތުގައި އޭރު މައުމޫން އުޅުއްވީ ރާއްޖެއިންބޭރުގައެވެ. އެހެންނަމަވެސް އެމަނިކުފާނު އެވަގުތު ވެސް ހުންނެވީ ތީމުގޭގައެވެ. އިރު އަރަން އުޅެނިކޮށް ރައީސް މައުމޫން ތީމުގެއިން ނުކުމެވަޑައިގެން މާފަންނު ގުލިސްތާނު ގެއަށް ވަޑައިގަތެވެ. އަރިހުގައި އަނބިކަނބަލުން ނަސްރީނާ އިބްރާހީމާއި އޭރު އުމުރުފުޅުން އެންމެ 8 އަހަރުގެ ޣައްސާން މައުމޫން ގޮވައިގެންނެވެ. މީގެ އިތުރަށް އާދަމް ނަޢީމާއި ސިފައިންގެ ބޭކަލަކު ދުރުވިއެވެ.

ލުތުފީ މީނާޒަށް ގޮސް "ޙަމީދު ނުކުންނާށޭ" ގޮވާ، މީނާޒްގޭގެ ދޮރާށްޓަށް ބަޑި ޖަހައި ހަލާކު ކޮށްލައިގެން ގޯތި ތެރެއަށް ވަދެ ގޭގެ މައި ދޮރަށް ވެސް ބަޑި ޖެހިއެވެ. އޭރު ޢަބްދުﷲ ޙަމީދާއި އެމަނިކުފާނުގެ ޢާއިލާގެ ބޭފުޅުން ގޭގައި ތިއްބެވި ނަމަވެސް، ލުތުފީއަކަށް އެއިން ބޭފުޅަކު އަތުޖެހޭނެ ގޮތެއް ހަމަހިލާ ނުވިއެވެ. ދެން ލުތުފީގެ މިސްރާބަކަށްވީ އިންޖީނުގެއާއި ދިމާއަށެވެ. މާލޭ އިންޖީނުގެއަށް ދިއުމަށްފަހު އިންޖީނުތައް ނިއްވާލުމަށްފަހު، ދެން އޭނާ ހިނގައިގަތީ ޕޯސްޓަލް ބިލްޑިންގަށެވެ. ޕޯސްޓަލް ބިލްޑިންގަށް ގޮސް ތަމަޅައިން ލައްވާ ބަޑިޖަހައި، ދޮރު ހަލާކު ކޮށްލަން މަސައްކަތް ކުރިއެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ލުތުފީއަށް އެކަމެއް ކާމިޔާބެއް ނުވިއެވެ. ލުތުފީ ބޭނުންވީ ޕޯސްޓަލް ބިލްޑިންގަށް ވަދެ މުވާސަލާތުގެ ޚިދުމަތާއި ރޭޑިއޯގެ ޚިދުމަތް ހުއްޓުވުމެވެ. އެކަން ވެސް ވީ ނާކާމިޔާބެވެ.

އޭރުވެސް ސިފައިންގެއަށް ދެމުންދިޔަ ހަމަލާތަކައް ހުއްޓުމެއް ނާދެއެވެ. ހަމަލާ އަންނަނީ ކޮން ދިމާއަކުން ކަމާއި، މިކަމުގެ އެތެރޭގައި ތިބީ ކޮން ބައެއްކަން ނޭނގޭ ޙާލު ދިވެހި ސިފައިން ތިބީ އެބޭފުޅުންނާއި ސިފައިންގޭގެ ދިފާއުގައި، ކެނޑިނޭޅި މަސައްކަތް ކުރަމުންނެވެ.

ދިވެހި ސިފައިން ދެން ނިންމީ މާލެ ތެރެއަށް ނިކުމެ މިކަމުގެ އަޑީގައިވަނީ ކޮން ބައެއްތޯއާއި ހަމަލާ އަންނަ ދިމާ ހޯދާށެވެ. އެގޮތުން ފުރަތަމަ ނިންމީ ބަހުގައި ނުކުންނާށެވެ. އޭރު ސިފައިންގޭގައި ބޭނުންކުރާ މިނީ ބަސްތަކަަކަށް ސިފައިން އެރުމަށް ފަހު ކުރީގައި ޓްރެކްޓަރެއް އޮވެގެން ނުކުންނާން ދިޔަ ދިއުމުގައި ޓްރެކްޓަރު ސިފައިންގޭގެ ދަގަނޑު ދޮރާށީގައި ތާށި ވެއްޖެއެވެ. ކުރިއަކަށް ވެސް ފަހަތަކަށް ވެސް ގުޑައެއް ނުލިއެވެ. އޭރު އިރު އަރައި ދެތިން ގަޑި އިރު ވެއްޖެއެވެ.

ދެން ނިންމީ ފައިމަގުގައި ބައެއް ސިފައިން ނިކުންނާށެވެ. ނުކުންނަން ހަމަޖެއްސި ގުރޫޕުގެ ކޮމާންޑަރަކަށް ހުންނެވީ މޭޖަރ މޫސާ ޢަލީ ޖަލީލެވެ. އޭނާޔާއެކު ސިފައިންގެ 11 މީހަކު ނުކުތެވެ. އެމީހުން ނުކުތުމާއެކު ތަމަޅައިން އެމީހުނާ ދިމާއަށް ބަޑި ޖަހަން ފަށައިފިއެވެ. އެ ހަމަލާގައި ސިފައިންގެ ދެ ބޭކަލަކު ޝަހީދުވިއެވެ. އެކަމަކު މޫސާ ޢަލީ ޖަލީލުގެ ފައުޖު އެނބުރި ސިފައިންގެއަށް ވަނީ ނުކުތް ބޭނުން ފުރިހަމަ ކުރުމަށްފަހުއެވެ. އެއީ ހަމަލާ އަންނަ ދިމާ ފާހަގަކުރުމަށް ފަހުއެވެ.

ސިފައިންގއެިން ކެނޑިނޭޅި ދެމުންދިޔަ ހަމަލާތަކުގެ ސަބަބުން ބާޣީންގެ ހިތްވަރު އެލެން ފަށައިފިއެވެ. އެމީހުން ބަނޑުހައިވާން ފަށައިފިއެވެ. ލީޑަރުންގެ ގޮތުގައި އައި ވަސަންތީއާއި ޖޫލީ މަރުވިކަމުގެ ޚަބަރު ތަމަޅައިންނަށް ލިބިއްޖެއެވެ. އަދި ލުތުފީ ޒުވާބު ކުރަން ފަށައިފިއެވެ.  "ކަލޭ ބުނި ގޮތަކަށް އެއްވެސް ކަމެއް ނުވިއޭ، ކަލޭ ދިން ސިފައިންގެ ޗާޓުވެސް ނުބައޭ" ކިޔައިގެން ފެށީ ރުޅިތައް ބާލާށެވެ.

އޭރު ނާކާމިޔާބު ވެއްޖެ ކަމަށް ވިސްނި، ފިލުމުގެ މަސައްކަތް ފަށައިފިއެވެ. ތަމަޅައިންގެ ބަޔަކާއެކު ފަޅު ތެރެއިން ދޯންޏެއް އަތުލައިގަނެ، އެ ދޯނީގައި ގޮސް ލުތުފީ އެރީ ބަނދަރުގައި އޮތް "ޕްރޮގްރެސް ލައިޓް" ނަމަކަށް ކިޔާ ބޯޓަކަށެވެ. އެއީ މޯލްޑިވްސް ޝިޕް މެނޭޖްމަންޓް ލިމިޓެޑްގެ ބޯޓެކެވެ. ލުޠުފީ ދަމުން ނާޞިރަށް ނޯޓެއް ފޮނުވިއެވެ. އެ ނޯޓުގައި އޮތީ މާލެ ތެރެއިން އަތުލައި ގަނެގެން ގެންނަން ޖެހޭ މީހުންގެ ލިސްޓެކެވެ. ނާޞިރުގެ މަސައްކަތުން އަތު ޖެހުނީ ލިސްޓުގައި ތިބި މީހުންގެ ތެރެއިން ދެ މީހެކެވެ. އެއީ އޭރުގެ ޓްރާންސްޕޯޓް މިނިސްޓަރު އަޙްމަދު މުޖުތަބާއާއި މއ. ބޯގަންވިލާ އިސްމާޢީލް ނަޞީރެވެ. އެހެން މީހަކު އަތު ޖެހޭ ގޮތެއް ނުވިއެވެ. މުޖުތަބާ ގެނައި އިރު އެމަނިކުފާނުގެ އަނބިކަނބަލުން އުރުސުލާ ވެސް ގެނައެވެ.

ނާޞިރު އަތުލައިގަތް ދެ ބޭފުޅުންނާއެކު ރަހީނުންގެ ގޮތުގައި އިތުރު 11 މީހަކު ޕްރޮގްރެސް ލައިޓަށް އެރުވިއެވެ. ފަހަރަކު ބަޔަކު އަރަމުން ގޮސް އެންމެ ފަހުގެ ގުރޫޕު ބޯޓަށް އެރީ ނޮވެމްބަރު މަހުގެ 3 ވަނަ ދުވަހުގެ ރޭ 10 ޖެހި އިރުއެވެ. ބޯޓު ފުރުމާއެކު ލުޠުފީ އެންގީ ޖާވާއާ ދިމާއަށް މިސްރާބު ޖަހާށެވެ. ބާޣީން ފިލުމާއެކު ދިވެހިންނަށް ނަޞްރު ލިބުނުކަން ރާއްޖޭގެ އޭރުގެ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އަލްއުސްތާޛު މައުމޫނު ޢަބްދުލްޤައްޔޫމް އިއުލާނު ކުރެއްވީ 1988 ވަނަ އަހަރުގެ ނޮވެމްބަރު މަހުގެ 4 ވަނަ ދުވަހުގެ ހެނދުނު 7.40 ގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ އަޑުންނެވެ. ފުރަތަމަ ފޮނުވީ ނަޞްރު ސޫރަތެވެ. ރައީސް މައުމޫނު ވާހަކަފުޅު ދެއްކެވީ އޭގެ ފަހުންނެވެ.

ބޭރުގެ އެހީ

ތީމުގެ ގެއިން ނިކުމެވަޑައިގެން ރައީސް މައުމޫންގެ ވިދާޅުވުމަކަށް ގުލިސްތާނުގެއަށް ވަޑައިގަތުމަށް ފަހު ތީމުގެއަށް ކޯޑްލެސް ފޯނެއް ގެނެސްދެއްވީ އާދަމް ނަޢީމެވެ. އެ ފޯނުން އިންޑިއާގެ ބޮޑު ވަޒީރަށް ރައީސް މައުމޫން ގުޅުއްވިއެވެ. އެހެންނަމަވެސް ފޯނުގެ އަޑު ރޭޑިއޯއަށް އަރާ ކަމުގެ މައުލޫމާތު ލިބިވަޑައިގަތުމުން ފޯނު ކަނޑުއްވައިލެއްވިއެވެ. އޭގެ ފަހުން އިންޑިއާއަށް ގުޅުއްވީ އޭރު ޚާރިޖީ ވުޒާރާގެ ޕަރމަނަންޓް ސެކްރެޓަރީގެ މަގާމުގައި ހުންނެވި އިބްރާހީމް ޙުސައިން ޒަކީއެވެ. ޒަކީގެ ފޯނު ކޯލު 14 ގަޑި އިރުވާންދެން މެދުނުކެނޑި ހުއްޓެވެ.

ރާއްޖެއިން އެހީއަށް އެދުމާއެކު އޭރުގެ ބޮޑު ވަޒީރު ރާޖީވް ގާނދީ ސަރުކާރުގެ އިސްވެރިންގެ ބައްދަލުވުމެއް ބޭއްވިއެވެ. އޭރު ގަޑިން 9 ޖެހީއެވެ. މެންދުރު ވީއިރު ރާއްޖެއަށް އެހީތެރިވުމުގެ ކަންތައް ކުރިއަށް ގެންދެވުމުގެ ހުއްދަ ކެބިނެޓްގެ ޕޮލިޓިކަލް އެފެއަރޒް ކޮމިޓީން ބޮޑު ވަޒީރަށް އަރުވައިފިއެވެ. އަދި "އާގްރާ" ގައި ހުންނެވި ބްރިގޭޑިއަރ ފާރޫޤް ބަލްސަރާއަށް މެސެޖު ފޮނުވުނެވެ.

ހަވީރު ހުޅުލެ މަތީން އިންޑިއާގެ ވައިގެ ސިފައިންގެ މަތިންދާ ބޯޓެއް އުދުހުނެވެ. އާދޭހެވެ. މިއީ މާލެ އެރި ބާޣީންގެ ހިތްވަރު އެލޭން ދިމާވީ އެއް ސަބަބެވެ. އެ ބޯޓުން ކުރި ކަމަކީ ހުޅުލޭ އެއަރޕޯޓުގެ ފޮޓޯ ނަގައިފައި އިންޑިއާއަށް ފޮނުވުމެވެ. ހުއްދަ ލިބުނުތާ ހަ ގަޑިއިރުގެ ތެރޭގައި ސިފައިން ގޮވައިގެން އާގްރާއިން ފުރަތަމަ މަތިންދާ ބޯޓު ފުރައިފިއެވެ. އެ ބޯޓުގައި ބްރިގޭޑިއަރ ފާރޫޤާއި އޭރު ދިވެހި ރާއްޖޭގައި ހުންނެވި އިންޑިއާގެ ސަފީރު އަރަން ބެނަރޖީ ވެސް ދަތުރު ކުރެއްވިއެވެ. އޭރު ބެނަރޖީ ހުންނެވީ އިންޑިއާގައެވެ.

އިންޑިއާ ސިފައިންގެ ފުރަތަމަ ބޯޓު ހުޅުލޭ އެއަރޕޯޓަށް ޖެއްސީ ނޮވެމްބަރު 3 ވަނަ ދުވަހުގެ ރޭ 9.30 ގައެވެ. އިންޑިއާ ސިފައިން ފައިބައި ފުރަތަމަ ޖާގަ ޖެހީ ހުޅުލޭގައެވެ. އެކަމަކު ހުޅުލެއަކަށް ހަމަލައެއް ނާރައެވެ. އެ ވަގުތު މާ އަވަސް އަރައިގަނެގެން މާލޭ ބަނދަރުން ފުރައިގެންދާ ބޯޓެއް އިންޑިއާ ސިފައިންނަށް ފެނިގެން އެ ބޯޓާ ދިމާއަށް ބަޑި ޖަހަން ފަށައިފިއެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ބޯޓު ހުއްޓުވޭ ގޮތް ނުވެ، ސިފައިންގެ ވަޒަން ފޯރާ ވަރަށްވުރެ ދުރަށް ބޯޓު ހިނގައްޖެއެވެ. ޕްރޮގްރެސް ލައިޓަށް އެރި ބާގީން އެރި ގޮތަށް ނިދީއެވެ. ހޭލެވުނީ ހެނދުނު އެވެ.

އޭރު ޕްރޮގްރެސް ލައިޓާ ގާތްގަނޑަކަށް ހާހެއްހައި މޭލު ދުރުގައި އިންޑިއާގެ މަނަވަރެއް ކަމުގައިވާ "ގޯދާވަރީ" އޮތެވެ. މަނަވަރު އިންޑިއާއަށް ދިޔުމުގެ މަގުމަތީގައި އޮތް ނަމަވެސް، ދެން މިސްރާބު ޖެހީ ޕްރޮގްރެސް ލައިޓާ ދިމާއަށެވެ. އޭގެ ކުރިން އިންޑިއާގެ ހަނގުރާމަ މަތީ މަތިންދާ ބޯޓަކުން އެ ސަރަހައްދު މަތީގައި އުދުހި ބޯޓު ހުރި މިސްރާބު ކަށަވަރު ކޮށްފިއެވެ.

ގޯދާވަރީ އަންނަތަން ފެނުމާއިއެކު، ލުޠުފީގެ ލަޝްކަރު ހާސްވާން ފަށައިފިއެވެ. އޭރު ނޮވެމްބަރު މަހުގެ 5 ވަނަ ދުވަހުގެ މެންދުރު ވާން އުޅެނީއެވެ. އޭރު ހުރީ ރޭޑިއޯ ޓެލެފޯނުން ދެ ބޯޓު ގުޅިފައެވެ. ލުޠުފީ އަންގައިގެން މަނަވަރާ ވާހަކަ ދެއްކެވީ މުޖުތަބާއެވެ. މަނަވަރުން ވާހަކަ ދެއްކެވީ ދިވެހި ސިފައިންގެ މޭޖަރ އާދަމް ޒާހިރެވެ. ލުޠުފީ އެންގީ މަަނަވަރު ފަަސް މޭލު ފަހަތަށް ޖެހޭށެވެ. އެހެން ނޫނީ ވާހަކަ ވެސް ނުދައްކާނޭ ކަމަށެވެ.

އެ ވާހަކައަަކަށް މަނަވަރަކުން ޖަވާބެއް ނުދިނެވެ. ދިޔައީ ކައިރި ކުރަމުންނެވެ. ދެން އެންގީ ދެ މޭލަށް ކައިރި ކޮށްފިއްޔާ ރަހީނުން މަރަން ފަށާނޭ ކަމަށެވެ. މަނަވަރު މޭލަކަށް ކައިރި ކުރީމާ ރަހީނަކު ބްރިޖް މައްޗަށް އަރުވައި ބަޑި ޖަަހައި ޝަހީދު ކޮށްލީއެވެ. އަދި ލައިފްބޯއި އަޅުވައިފައި ކަނޑަށް އެއްލާލައިލީއެވެ. ޝަހީދުކޮށްލީ ހ. މެރިހާނާ ޢަބްދުއްސައްތާރު އާދަމެވެ. ހަމައެއާއިއެކު، ބޯޓު ވަގުތުން މަޑު ނުކުރިއްޔާ ހަމަލާ ދޭން ފަށާނޭ ކަމަށް މަނަވަރުން އަންގައިފިއެވެ.

އޭރު ރަހީނުންގެ ބައެއް މީހުން ތިބީ ބުރިޖު މައްޗަށް އަރުވައިފައެވެ. އެއީ މަނަވަރުން ހަމަލާދޭން ޖެހިލުންވާނެ ކަމަށް ބަލާފައެވެ. އޭރު ބޯޓު މަޑުމަޑުން ގޮސް ރާއްޖޭގެ ސަރަހައްދުން ނުކުންނާން އުޅެނީއެވެ. މިސަބަބަށްޓަކައި، އިތުރު އެހެން ގޮތެއް ނެތިގެން މަނަވަރުން ބޯޓަށް ހަމަލާ ދިނީއެވެ. އަދި ބަޑިން ދިން ހަމަލާގެ އިތުރަށް މަތިންދާ ބޯޓުން ވެސް ހަމަލާ ދިނެވެ. މަތިންދާބޯޓުން ގޮވާ ތަކެތި އެޅީ ބޯޓު ކައިރިއަށް ކަނޑަށެވެ. އެތަކެތި ގޮވައި އުފެދުނު ރާޅުގަނޑުގައި ބޯޓު ވަރަށް ބޮޑަށް ރޯލު ކުރަން ފެށިއެވެ.

މަނަވަރުގެ ހަމަލާތައް އަރައި ބޯޓުގެ އެކި ތަންތަން ހަލާކުވެ ރޯވެއްޖެއެވެ. އެޔާއެކު ބާޣީން އަމާންދީފިއެވެ. އޭރު މަނަވަރުގެ ހަމަލާގައި ރަހީނުންގެ 4 މީހަކު ވަނީ ޝަހީދު ވެސް ވެފައެވެ. ބާޣީންގެ މީހުންނާއި ދިވެހިން މާލެ ގެނައީ ނޮވެމްބަރު މަހުގެ 8 ވަނަ ދުވަހުއެވެ. އަނިޔާވީ ދިވެހިން ފޮނުވީ ބޭހަށް އިންޑިއާ އަށެވެ.

އާދޭހެވެ. މިދެންނެވީ ބޭރު "ބޮލީވުޑް" ގެ ފިލްމެއް ނޫނެވެ. މިއީ 1988 ވަނަ އަހަރު ރާއްޖެއަށް ލިބުނު ޢުދުވާނީ ހަމަލާއިން ދިވެހިރާއްޖެ ސަލާމަތް ކުރުމަށް ޓަކައި އަޅުގަނޑުމެންގެ ދިވެހި ދަރީންތަކެއް ކޮށްދެއްވާފައިވާ އަގުހުރި އަދި އެހާމެ މާތް މަސައްކަތްތަކެއްގެ ވާހަކައެވެ. މިގައުމު އެބިރުވެރިމަކުގެ ތޫފާނުން ސަލާމަތްކޮށް އަމާން މާހައުލަކަށް ގެންދިއުމަށް އެދަރިން އޮހޮރުވީ ލޭގެ ވާހަކައެވެ.

ޝަހީދުވީ ސިފައިން

1. ކުޑަނެވި ތުއްތު މަނިކު، ހ. ވައްތީނިގެ
2. ކުޑަ އާދަމްގެ ކުޑަތުއްތު، މ. ކައުސްލިޕް
3. އާދަމް ނަޞީރު، ހ. ޝޭޑީވިލާ
4. ޙުސައިން މުޙައްމަދު، މ. މަސްތަކާގެ (މަބުސްތާނުގެ، ބ. ތުޅާދޫ)
5. ޙުސައިން އާދަމް، މާވާގެ – ހދ. ކުޅުދުއްފުށި
6. މުޙައްމަދު އިބްރާހީމް، މ. މެކާނޯގެ (ބަހާރުގެ، ހއ. މުޅަދޫ)
7. މުޙައްމަދު ޙަސަން، މއ. ޗާނދަނީ ފްލާވަރ (ރަބީޢުގެ، ތ. ދިޔަމިގިލި)
8. ޢަބްދުﷲ ޒުހައިރު، ހ. މާބަނޑޭރިއާގެ (ޝަރީފާ މަންޒިލް، ގދ. ތިނަދޫ)

ޝަހީދުވީ ޢާއްމުން

1. އިބްރާހީމް ޙުސައިން، މއ. އަންނާރުގެ (ހއ. ބާރަށް)
2. އިސްމާޢީލް ޙަލީމް، މ. ރޯޒްބުޝް
3. އިބްރާހީމް ހަމީޒު، މ. ބީޗްސައިޑް
4. ޢުމަރު އަޙްމަދު، ޗާނދަނީގެ، ހއ. ދިއްދޫ
5. ޢަބްދުއްސައްތާރު އާދަމް، ހ. މެރިހާނާ
6. ޢަބްދުއްރަޙްމާން އާދަމް، މ. ޑްރީމީލައިޓް
7. އަޙްމަދު ރަޝީދު، ހ. ވެލްގްރޯ
8. ޙަސަން ޒަރީރު، އަލިމަސްގެ، ގއ. ވިލިނގިލި
9. ޖައްވާދު ޢުމަރު، ކާމިނީގެ، ތ. ދިޔަމިގިލި
10. އަޙްމަދު ލަބީބު، އޯކިޑްމާގެ، ސ. ހިތަދޫ
11. ޙުސައިން ޢަބްދުއްރަޙްމާން (ދޮންމަނިކު) ތަނބުރުމާގެ، ކ. ދިއްފުށި

ބާޣީން

1. ޢަބްދުﷲ ލުޠުފީ، ހ. ހާޖަރާގެ (މަރަން ޙުކުމް ކުރެވުނު)
2. އަޙްމަދު ނާޞިރު، ޕެރިސް ހޮލިޑޭ – ސ. ހިތަދޫ (މަރަން ޙުކުމް ކުރެވުނު)
3. ޢަބްދުﷲ ޝާހިދު، ޒަމާނީގެ – ސ. ހިތަދޫ (މަރަން ޙުުމް ކުރެވުނު)
4. ކަރޯ ޢައްބާސް އިބްރާހީމް، ހ. ކަރޯގެ (މަރަން ޙުކުމް ކުރެވުނު)
5. މުޙައްމަދު ނަޢީމު (ޕައިލެޓު ނައީމު)، މ. ދުއްލިސާގެ (11 އަހަރަށް ޖަލަށް ލާން ޙުކުމް ކުރެވުނު)
6. ސިއްކަ އަޙްމަދު އިސްމާޢީލު މަނިކު، މ. ދީފްރަމްއާގެ (15 އަހަރަށް ޖަލަށް ލާން ޙުކުމް ކުރެވުނު)
7. ޢުމަރު ޖަމާލު، މއ. ތިނަދޫގެ (13 އަހަރަށް ޖަލަށް ލާން ޙުކުމް ކުރެވުނު)

މަރަން ހުކުމް ކުރެވުނު މީހުންގެ އަދަބު ލުއި ކުރައްވައި އުމުރަށް ޖަލަށް ލުމަށް ފަހުން ބަދަލު ކުރެވުނެވެ. މިކަން މި މަގަށް ނިންމަވައި ރައީސް މައުމޫން އިއުލާނު ކުރެއްވީ 17 ސެޕްޓެމްބަރު 1989 ގައި ރޭޑިއޯ އާއި ޓީވީން ފޮނުއްވި ޚިޠާބެއްގައެވެ.