ޕާކިސްތާނުގެ މަސްތުވާތަކެތީގެ އާ ގޮތް: ތާލިބާނުން އޮޕިއަމް މަނާކުރުމުން ސަރަހައްދީ މަސްތުވާތަކެތީގެ ވިއުގަތަކަށް ބަދަލު އައީ ކިހިނެއް؟
2021 ވަނަ އަހަރުގެ އޮގަސްޓް މަހު ތާލިބާނުން އަފްޣާނިސްތާނުގެ ވެރިކަން ހިފެހެއްޓިއިރު، ދުނިޔެ ބިރުގަތީ އިންސާނީ ހައްގުތަކުގެ މައްސަލަތަކާއި ހައްދުފަހަނަޅާފައިވާ ފިކުރު އަލުން ބޮޑުވެދާނެ ކަމަށެވެ. ނަމަވެސް، އެ ވެރިކަމުގެ އެންމެ މުހިންމު އެއް ނިންމުމަކީ އޮޕިއަމް ޕޮޕީ ހައްދާ ދަނޑުވެރިކަން މަނާކުރުން ކަމަށް ބުނެ އެކަން ލަފާކުރި މީހުން މަދެވެ. މިއީ އަފްޣާނިސްތާނުގެ އިގްތިސާދާއި، ދުނިޔޭގެ ހެރޮއިންގެ ވިޔަފާރީގެ މައިގަނޑު އެއް ބަހާ ކަމަށް ވެގެން ދިޔައެވެ. އދ. ގެ މަސްތުވާތަކެއްޗާބެހޭ އިދާރާ (ޔޫއެންއޯޑީސީ) އިން 2025 ވަނަ އަހަރުގެ ނޮވެމްބަރު މަހު ނެރުނު ރިޕޯޓެއްގައިވާ ގޮތުން، މި މަނާކުރުމުގެ ސަބަބުން އޮޕިއަމް ހައްދާ ބިންތަކުގެ މިންވަރު ވަނީ ވަރަށް ބޮޑަށް ދަށްވެފައެވެ. މަނާކުރުމުގެ ކުރިން 232,000 ހެކްޓަރުގައި ހައްދަމުން ދިޔަ އޮޕިއަމް، މިހާރު ވަނީ 10,200 ހެކްޓަރަށް ދަށްވެ، އުފެއްދުން 296 ޓަނަށް ދަށްވެ، ދަނޑުވެރިންގެ އާމްދަނީ ގާތްގަނޑަކަށް ދެބައިކުޅަ އެއްބަޔަށް ދަށްވެފައެވެ.
އަފްޣާނިސްތާނަށް ކަނޑައަޅުއްވާފައިވާ އދ. ގެ ސެކްރެޓަރީ ޖެނެރަލްގެ ނާއިބު ޚާއްސަ މަންދޫބާ ޖޯޖެޓް ގާންޔޯން ވިދާޅުވީ، މި މައްސަލަ ހަމައެކަނި އަފްޣާނިސްތާނުގެ ސަރަހައްދަށް ނިސްބަތްވާ ކަމެއް ނޫން ކަމަށެވެ. "މަސްތުވާތަކެތީގެ ވިޔަފާރީގެ ޑައިނަމިކްސްގައި އަފްޣާނިސްތާނާއި ބައިނަލްއަޤްވާމީ ފަރާތްތައް ވެސް ހިމެނޭ. މިކަންކަމާ ކުރިމަތިލުމަށް މުހިންމު ހިއްސާދާރުންގެ މެދުގައި އެއްބާރުލުން ބޭނުންވޭ،" ޖޯޖެޓް ވިދާޅުވިއެވެ.
އަފްޣާނިސްތާނުގެ އޮޕިއަމް ވިޔަފާރި ކުއްލިއަކަށް ހުއްޓިގެން ދިއުމަކީ ސަރަހައްދަށް ބޮޑެތި އަސަރުތަކެއް ކުރި ކަމެކެވެ. އެންމެ ބޮޑަށް މިކަން އިހުސާސް ކުރެވުނީ ޕާކިސްތާނަށެވެ. އެތައް ދިގު އަހަރުތަކެއް ވަންދެން ޕާކިސްތާނުގެ އަސްކަރިއްޔާގެ ބައެއް ބައިތަކާއި އިންޓެލިޖެންސް އިދާރާތަކުން ވަނީ އަފްޣާނިސްތާނުގެ މަސްތުވާތަކެތީގެ ވިޔަފާރިއަށް ބަރޯސާވެ، ޖިހާދީ ގްރޫޕްތަކަށް ފައިސާ ފޯރުކޮށްދީ، ސިއްރު އޮޕަރޭޝަންތަކަށް ފައިސާ ހޯދާފައެވެ. މި އާމްދަނީ ކުއްލިއަކަށް ގެއްލިގެން ދިއުމަކީ ހަމައެކަނި ގާނޫނާ ޚިލާފު މާކެޓަކަށް އައި ބަދަލެއް ނޫނެވެ؛ އެއީ ޕާކިސްތާނުގެ ސަރަހައްދީ ސްޓްރެޓެޖީގެ މައިގަނޑު ސިޔާސީ އިގްތިސާދަށް އައި ބޮޑު މައްސަލައެކެވެ.
ޕާކިސްތާނުގެ މަސްތުވާތަކެއްޗާ ގުޅުން އުފެދިފައިވަނީ ސޯވިއެޓް-އަފްޣާން ހަނގުރާމައިގެ ދުވަސްވަރުގައެވެ. އެއިރު ޕާކިސްތާން ވެގެން ދިޔައީ ހެރޮއިން ވިޔަފާރީގެ މުހިންމު މަގެއް ކަމަށާއި، އެ ވިޔަފާރީގެ ފައިދާ ލިބޭ ގައުމަކަށެވެ. ދުވަސްކޮޅެއްގެ ތެރޭގައި މަސްތުވާތަކެތީގެ އާމްދަނީ ވަނީ ގަބީލާ ސަރަހައްދުތަކާއި ބަނދަރުތަކާއި ބޭންކިން ނިޒާމްތަކުގެ ތެރެއިން ލަޝްކަރޭ ތައިބާ އާއި ހައްގާނީ ނެޓްވޯކް ފަދަ ހަނގުރާމަވެރި ޖަމާއަތްތަކަށް ފައިސާ ފޯރުކޮށްދީފައެވެ. ތާލިބާނުންގެ މަނާކުރުމުގެ ސަބަބުން ޕާކިސްތާނުގެ ޑީޕް ސްޓޭޓަށް މާލީ ކާރިސާއަކާ ކުރިމަތިލާން ޖެހި، އެކަމުގެ ސަބަބުން އެ ގައުމުގެ ތެރޭގައި ޕޮޕީ ހައްދަން ފެށުމާއި، ސިންތެޓިކް މަސްތުވާތަކެތި އުފެއްދުމަށް ބަދަލުކުރުމަށް މަޖުބޫދުވިއެވެ.
ސެޓެލައިޓްގެ ތަސްވީރުތަކުން ދައްކާ ގޮތުގައި، ޚައިބަރު ޕަޚްތޫންޚުވާ އާއި ބަލޫޗިސްތާން ފަދަ ސަރަހައްދުތަކުގައި ޕޮޕީ ހައްދާ މިންވަރު ވަނީ ބޮޑުތަނުން އިތުރުވެފައެވެ. ބައެއް ސަރަހައްދުތަކުގައި ދަނޑުވެރިކަން ކުރާ ބިމުގެ %70 އަށް ވުރެ ބޮޑު ބައެއްގައި މިހާރު ޕޮޕީ ހައްދައެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބުން ޕާކިސްތާނުގެ އޮޕިއަމް އުފެއްދުން އަފްޣާނިސްތާނަށް ވުރެ އިތުރުވެގެން ދިއުމުގެ ފުރުސަތު ބޮޑެވެ. މީގެ އިތުރުން، ޕާކިސްތާނަކީ މިހާރު މެތަމްފެޓަމިން އުފައްދާ މައި މަރުކަޒެއްގެ ގޮތުގައި ފާހަގަވެފައިވާކަން ކަންބޮޑުވާން ޖެހޭ ކަމެކެވެ. މިއީ ސިންތެޓިކް މަސްތުވާތަކެއްޗަށް ވުމުގެ ސަބަބުން ފޮރުވައިގެން ވިޔަފާރިކުރުން ފަސޭހަ އެއްޗެކެވެ. މިއީ އާ އާމްދަނީގެ މަގުތައް ހޯދާ ކުށްވެރި ޓެރަރިސްޓް ވިއުގަތަކަށް ވަރަށް ބޮޑަށް ކަމުދާ އެއްޗެކެވެ.
މިކަމުގެ އިންސާނީ ގެއްލުން އެންމެ ބޮޑަށް ފެންނަނީ ކަޝްމީރުގައެވެ. އެ ސަރަހައްދުގައި ހެރޮއިން ބޭނުންކުރާ މީހުންގެ އަދަދު ވަނީ ވަރަށް ބޮޑަށް އިތުރުވެފައެވެ. އިންޑިއާގެ އިދާރާތަކުން ލަފާކުރާ ގޮތުގައި އެ ވާދީގެ 67,000 އަށް ވުރެ ގިނަ ޒުވާނުން މިހާރު ވަނީ މަސްތުވާތަކެއްޗަށް ދެވިހިފާފައެވެ. ސްރީނަގަރުގެ ހޮސްޕިޓަލްތަކަށް ކޮންމެ ހަފްތާއަކު ވެސް އާ ކޭސްތަކެއް އަންނަ މިންވަރު އިތުރުވެފައިވެއެވެ. މި ކާރިސާއަކީ މަސްތުވާތަކެތި ބޭނުންކޮށްގެން މުޖުތަމަޢުތައް ހަލާކުކޮށް، ހަނގުރާމަވެރިކަމަށް ފައިސާ ހޯދާ ނާކޯ-ޓެރަރިޒަމްގެ ސްޓްރެޓެޖީގެ ބައެކެވެ.
ޔޫރަޕަށް ވެސް މިކަމުގެ އަސަރު ކުރަމުން އެބަދެއެވެ. ޔޫރޮޕޯލް އާއި އިންޓަރޕޯލް އިން އިންޒާރު ދީފައިވާ ގޮތުގައި، އަރަބި ކަނޑު-އިރުމަތީ އެފްރިކާ-މެޑިޓެރޭނިއަން ކޮރިޑޯ މެދުވެރިކޮށް މެތަމްފެޓަމިންގެ ޝިޕްމެންޓްތައް އިތުރުވަމުން އެބަދެއެވެ. މި ޝިޕްމެންޓްތައް ގިނަ ފަހަރަށް ގުޅިފައިވަނީ ޕާކިސްތާނުގެ ވިއުގަތަކާއެވެ. ޔޫރަޕުގެ ޑައިއަސްޕޯރާ ކޮމިއުނިޓީތަކާ ގުޅުންހުރި ހައްދުފަހަނަޅާފައިވާ ޖަމާއަތްތަކުން އެމީހުންގެ ފައިނޭންސިންގ މެތަޑްތައް ބަދަލުކުރަމުންދާކަން ފާހަގަކުރެވެއެވެ. މިއީ ޓެރަރިޒަމާ ދެކޮޅަށް ކުރާ މަސައްކަތްތައް އިތުރަށް އުނދަގޫކުރާ ކަމެކެވެ.
ޕާކިސްތާނުގެ ސިޔާސީ އިސްތަބްލިޝްމަންޓުން ދުވަސްވީއްސުރެ ވެސް އެ ގައުމު ސިފަކޮށްފައިވަނީ ޓެރަރިޒަމުގެ ޝިކާރައެއްގެ ގޮތުގައެވެ. ނަމަވެސް ތާލިބާނުން އޮޕިއަމް މަނާކުރުމުގެ ސަބަބުން އެ ގައުމުގެ އަސްލު މޫނު ވަނީ ބޭޒާރުވެފައެވެ. އެގޮތުން، މަސްތުވާތަކެތީގެ ވިޔަފާރިއަކީ ޕާކިސްތާނުގެ ސަރަހައްދީ ސިޔާސަތުތަކުގެ މުހިންމު ބައެއްކަން މިހާރު ވަނީ ހާމަވެފައެވެ.
