ގައުމާއި، ސްޓޭޓާއި އަދި ނޭޝަން ތަފާތުވާ ގޮތް
ކަންޓްރީއާއި (ގައުމު), ސްޓޭޓާއި އަދި ނޭޝަން, ތިން ބަހުގެ މާނަ ގިނަ ފަހަރަށް އޮޅުންއަރަ އެވެ. ނަމަވެސް މި ތިން ބަހުގެ މާނަ ވަރަށް ބޮޑަށް ތަފާތުތަކެއް ވެއެވެ.
މި ލިޔުމުގައި މި ބަލާލަނީ އެ ތަފާތުތަކަށެވެ.
ގައުމުގެ މާނަ
ގައުމަކީ ވަކި ސަރަޙައްދެއްގައި ދިރިއުޅޭ ބަޔަކު އެއް ސަރުކާރެއްގެ ދަށުން އޮންނަ ސިޔާސީ ގޮތުން މިނިވަން ސަރަހައްދެކެވެ. މިސާލެއްގެ ގޮތުން ދިވެހިރާއްޖެ، އިންޑިޔާ އަދި އެމެރިކާ ހިމެނއެވެ.
ގައުމެއްގައި އާންމުކޮށް ހުންނަ ސިފަތަކުގެ ތެރޭގައި:
- ވަކި ބިމެއް ނުވަތަ ސަރަހައްދެއް އޮތުން
- ދާއިމީ އާބާދީއެއް އޮތުން
- ސަރުކާރެއް އޮތުން
- އެހެން ގައުމުތަކާއެކު ގުޅުން ބަދަހިކުރުމުގެ ގާބިލުކަން ހުރުން
- ބައިނަލްއަގްވާމީ ގޮތުން ގަބޫލުކުރެވިފައިވުން
ސްޓޭޓްގެ މާނަ
ސްޓޭޓަކީ ގައުމެއްގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ވަކި ސަރަޙައްދެކެވެ. އެ ސަރަހައްދެއްގައި އަމިއްލަ ވެރިކަމެއް އޮވެއެވެ. މިގޮތުން އެމެރިކާގެ ކެލިފޯނިއާ އާއި ނިއުޔޯކް ފަދަ ސްޓޭޓްތަކަކީ އޭގެ މިސާލެއެވެ.
ސްޓޭޓެއްގެ ސިފަތަކުގެ ތެރޭގައި:
- ގައުމެއްގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ވަކި ސަރަޙައްދެއް އޮތުން
- އަމިއްލަ ވެރިކަމެއް އޮތުން (ނަމަވެސް މައި ސަރުކާރުގެ ބާރުގެ ދަށުން)
- ވަކި ގާނޫނުތަކެއް އޮތުން
- އަމިއްލަ ބަޖެޓެއް އޮތުން
ނޭޝަންގެ މާނަ
ނޭޝަނަކީ އެއް ސަގާފަތެއް، އެއް ބަހެއް، އެއް ތާރީހެއް އަދި އެއް އާދަކާދައެއް ހިއްސާކުރާ ބަޔަކެވެ. ނަމަވެސް ނޭޝަނަކަށް ވަކި ސަރަހައްދެއް ނުވަތަ ސަރުކާރެއް ނޯންނާނެއެވެ, މިގޮތުން ކާޑިޝް އަދި ބަސްކް ނޭޝަންތައް އޭގެ ތެރެއިން މިސާލެވެ.
ނޭޝަނެއްގެ މައިގަނޑު ސިފަތަކުގެ ތެރޭގައި:
- އެއް ސަގާފަތެއް ހިއްސާކުރުން
- އެއް ބަހެއް ބޭނުންކުރުން
- އެއް ތާރީހެއް އޮތުން
- އެއް އާދަކާދައެއް ގެންގުޅުން
- އެއް މުޖުތަމައުއެއްގެ ގޮތުގައި އެއްބައިވަންތަކަން އޮތުން
މި ތިން ބަހުގެ ތަފާތުތައް:
1. ސަރަހައްދު: ގައުމަކަށް ވަކި ސަރަޙައްދެއް އޮވެއެވެ. ސްޓޭޓަކީ ގައުމެއްގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ވަކި ސަރަހައްދެކެވެ. ނަމަވެސް ނޭޝަނަކަށް ކޮންމެހެން ވަކި ސަރަހައްދެއް ނޯވެއެވެ.
2. ސަރުކާރު: ގައުމަކަށް އަމިއްލަ ސަރުކާރެއް އޮވެއެވެ. ސްޓޭޓަކަށް އަމިއްލަ ވެރިކަމެއް އޮތް ނަމަވެސް މައި ސަރުކާރުގެ ދަށުން ހިނގާ ވެރިކަމެކެވެ. ނޭޝަނަކަށް ކޮންމެހެން ވަކި ސަރުކާރެއް ނޯވެއެވެ.
3. މިނިވަންކަން: ގައުމަކީ ސިޔާސީ ގޮތުން މިނިވަން ސަރަޙައްދެކެވެ. ސްޓޭޓަކީ މައި ސަރުކާރުގެ ދަށުން ހިނގާ ސަރަޙައްދެކެވެ. ނޭޝަނަކީ ސިޔާސީ ގޮތުން މިނިވަން ނޫން ބައެކެވެ.
4. ސަގާފަތް: ގައުމެއްގައި އެއް ސަގާފަތަށްވުރެ ގިނަ ސަގާފަތް އޮވެދާނެއެވެ. ސްޓޭޓެއްގައިވެސް އެއް ސަގާފަތަށްވުރެ ގިނަ ސަގާފަތް އޮވެދާނެއެވެ. ނަމަވެސް ނޭޝަނަކީ އެއް ސަގާފަތެއް ހިއްސާކުރާ ބައެކެވެ.
5. ބައިނަލްއަގްވާމީ ގަބޫލުކުރުން: ގައުމަކީ ބައިނަލްއަގްވާމީ ގޮތުން ގަބޫލުކުރެވިފައިވާ ސަރަޙައްދެކެވެ. ސްޓޭޓަކީ ގައުމެއްގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ސަރަހައްދަކަށް ވުމުން ބައިނަލްއަގްވާމީ ގޮތުން ވަކިން ޤަބޫލުކުރެވޭ ސަރަޙައްދެއް ނޫނެވެ. ނޭޝަނަކީ ބައިނަލްއަގްވާމީ ގޮތުން ގަބޫލުކުރެވޭ ވަކި ސަރަހައްދެއް ނޫނެވެ.
ބައެއް ފަހަރު މި ތިން ބަސް އެއް މާނައެއްގައި ބޭނުންކުރި ނަމަވެސް، މި ތިން ބަހުގެ މާނަ ތަފާތެވެ. މި ތަފާތުތައް ދެނެގަތުމަކީ މުހިންމު ކަމެކެވެ.
ޤައުމާއި، ސްޓޭޓާއި އަދި ނޭޝަންގެ މާނަ ތަފާތުވާ ގޮތުގެ މައްޗަށް ބަލާލުމުގެ އިތުރުން، ސޮވްރިން ސްޓޭޓް އަދި ނޮން-ސްވްރިން ސްޓޭޓްގެ ތަފާތުތަކަށް ބަލާލުމަކީވެސް މުހިންމު ކަމެކެވެ. މި ދެ ބާވަތުގެ ސްޓޭޓްތަކުގެ މައިގަނޑު ތަފާތުތައް ތިރީގައި ބަޔާންކޮށްފައި އެވަނީ އެވެ:
ސޮވްރިން ސްޓޭޓް (މުސްތަގިއްލު):
1. ބައިނަލްއަގްވާމީ ގާނޫނުގެ ދަށުން ފުރިހަމަ މިނިވަންކަން ލިބިގެންވެ އެވެ.
2. އެތެރޭގެ އަދި ބޭރުގެ ސިޔާސަތުތައް އަމިއްލައަށް ކަނޑައެޅުމުގެ ބާރު ލިބިގެންވެ އެވެ.
3. އެހެން ގައުމުތަކާއެކު ސީދާ ގުޅުން ބަދަހިކުރުމުގެ ބާރު ލިބިގެންވެ އެވެ.
4. ބައިނަލްއަގްވާމީ ޖަމްއިއްޔާތަކުގެ މެންބަރުކަން ލިބިގެންވެ އެވެ.
5. އަމިއްލަ ގާނޫނުއަސާސީއެއް އެކުލަވާލުމުގެ ބާރު ލިބިގެންވެ އެވެ.
މިސާލު: އެމެރިކާ، ޖަޕާން، ދިވެހިރާއްޖެ
ނޮން ސޮވްރިން ސްޓޭޓްތައް (މިނިވަންކަން ފުރިހަމައަށް ނުލިބޭ ސްޓޭޓްތައް):
1. ބައިނަލްއަގްވާމީ ގާނޫނުގެ ދަށުން ފުރިހަމަ މިނިވަންކަން ލިބިގެން ނުވެ އެވެ.
2. އެތެރޭގެ އަދި ބޭރުގެ ސިޔާސަތުތައް ކަނޑައެޅުމުގައި އެހެން ފަރާތެއްގެ ނުފޫޒު އޮވެ އެވެ.
3. އެހެން ގައުމުތަކާއެކު ސީދާ ގުޅުން ބަދަހިކުރުމުގެ ބާރު މަހުދޫދުވެފައިވެ އެވެ.
4. ބައިނަލްއަގްވާމީ ޖަމްޢިއްޔާތަކުގެ މެންބަރުކަން ލިބުން މަހުދޫދުވެފައިވެ އެވެ.
5. އަމިއްލަ ގަނޫނުއަސާސީއެއް އެކުލަވާލުމުގެ ބާރު މަހުދޫދުވެފައިވެ އެވެ.
މި ތަފާތުތައް ދެނެގަތުމަކީ ބައިނަލްއަގްވާމީ ގުޅުންތަކާއި، ސިޔާސީ ކަންކަމާއި އަދި ގާނޫނީ މައްސަލަތައް ދިރާސާކުރުމުގައި ވަރަށް މުހިންމު ކަމެކެވެ.
