ދުންފަތާއި ސިނގިރޭޓުގެ ހަނގުރާމަ

މިދިޔަ އަހަރުގެ ނޮވެމްބަރު މަހުގެ އެއްވަނަ ދުވަހުން ފެށިގެން ރާއްޖޭގައި ވިއްކާ ދުންފަތުގެ ބާވަތްތަކުގެ އަގު ބޮޑުކުރަން ނިންމުމާއިއެކު ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރާ ފަރާތްތަކުން މިކަމުގެ ކަންބޮޑުވުން ފާޅު ކުރި އެވެ. ދުންފަތުގެ އަގު ބޮޑުކުރުމުގެ ކަންބޮޑުވުމަށްވުރެއް ބޮޑުވެފައި އޮތީ އީ ސިނގިރޭޓާއި ވޭޕް އެތެރެ ކުރުމާއި، ވިއްކުން މަނާކުރަން ސަރުކާރުން ނިންމުމުންނެވެ.

Ads by Sosun Fihaara

ވޭޕް މަނާކުރަން ނިންމީ ކީއްވެ؟ ސަރުކާރުގެ ކަންބޮޑުވުމަކީ ކޮބާ؟

އީ ސިނގިރޭޓާއި ވޭޕަކީ ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރަން ބޭނުން ކުރާ ޒަމާނީ އާލާތްތަކެވެ. ދުންފަތުގައި ހުންނަ ނިކޮޓިން މާއްދާއާއި ވޭޕް ސްޓިކަކަށް ލައްވާ އެއް ކާޓްރިޖާއި އަޅައި ކިޔައިލަމާ ހެއްޔެވެ.

އެއް ސިނގިރޭޓުގައި 10 އަކާއި 12 މިލިގްރާމްއާއި ދޭތެރޭގެ އަދަދަކަށް ނިކޮޓިން ހުރެ އެވެ. ސިނގިރޭޓު ބޯ މީހާގެ ހަށިގަނޑަށް އޭގެން ފޯރަނީ ގާތްގަނޑަކަށް 2 މިލިގްރާމުގެ ނިކޮޓިން އެވެ. ބޭރުވާ ދުމުންވެސް އެހެން މީހުންނަށް އޭގެ ނޭދެވޭ އަސަރު ކުރެ އެވެ.

ވޭޕް ސްޓިކަކަށް ލައްވާ އާދައިގެ ކާޓްރިޖެއްގައި ހުންނަނީ 30 އާއި 50 މިލިގްރާމާއި ދޭތެރޭގެ ނިކޮޓިން އެވެ. މި އަދަދަށް ބަލާނަމަ އެއް ކާޓްރިޖަކީ 15 ނުވަތަ 20 ސިނގިރޭޓެވެ. ވޭޕްގެ އިސްތިއުމާލު ކުރަމުން ދިޔަ މީހުން ދުވާލަކު ކާޓްރިޖެއް ހުސް ކުރި އެވެ. ބައެއް މީހުން ކޮންމެ ދެ ދުވަހަކުން ނުވަތަ ތިން ދުވަހުން ކާޓްރިޖެކެވެ.

ވޭޕް ވެގެން ދިޔައީ ރާއްޖޭގައި އަތްމަތީ އާލާތަކަށެވެ. އޭގައި މީރު ވަސް ދުވާތީ ކޮޓަރީގައިވެސް ސިޓިންގް ރޫމުގައިވެސް އަދި މަގުމަތީގައިވެސް ވޭޕް ކުރަމުން ދިޔަ އެވެ. މިމައްސަލަ ނުރައްކާވީ ވޭޕް ކާޓްރިޖަށް މަސްތުވާތަކެތީގެ ބާވަތްތައް އަޅައިގެން ވިއްކަން ފެށި ހިސާބުންނެވެ. ވޭޕްގެ ޒަރިއްޔާއިން މަސްތުވުމަކީ ފަސޭހަ ކަމެއްކަމުން މިކަން ހައްދުން ނައްޓައިގެން ދިޔަ އެވެ.

ސްކޫލުތަކުގައި ވޭޕް އިތުރުވުމަކީ ދެން އޮތް އަނެއް ކަންބޮޑުވުމެވެ. އުމުރުން ދޮށީ ކޮންމެވެސް ރައްޓެއްސެއް މެދުވެރިކޮށް ވޭޕެއް ހޯދައިގެން ސްކޫލަށް ގެންދަނީ އެވެ. ދެން މުދައްރިސުންނަށް ސިއްރުން ސްކޫލު އެތެރޭގައި ނުވަތަ ސްކޫލު ނިންމާފައި ދާ މަގުމަތީގައި ވޭޕް ދަމަނީ އެވެ. މިހާ ހިސާބަކުން މިކަން ނުނިމެވެ. 400 އަދި 500 ރުފިޔާއަށް ހޭޝް އޮއިލް އެޅި ކާޓްރިޖު ލިބެން ފެށީ އެވެ. ސްކޫލުތަކުގައި ހާއްސަކޮށް ސާނަވީ އަދި މަތީ ސާނަވީ ކުދިންގެ މެދުގައި މިފަދަ ކާޓްރިޖުތައް ވަރަށް ބޮޑަށް އާންމު ވިއެވެ.

މި ނަތީޖާ ނިކުތީ ވޭޕާއި އީ ސިނގިރޭޓު އެއްވެސް ކޮންޓްރޯލެއް ނެތި އެތެރެކޮށް ވިއްކަން ދޫކޮށްލާފައި އޮތުމުންނެވެ. ރާއްޖޭގައި ކަންކަން ގޮސްފައި އޮތް ހިސާބުން ވޭޕް ކޮންޓްރޯލް ކުރުމަކީ ދަތި ކަމަކަށް ވާނެ އެވެ. އެހެންކަމުން އިޖުތިމާއީ ގޮތުން ޖީލަކަށް ކުރިމަތިވެފައި އޮތް ބޮޑު ގޮންޖެހުމެއް ނައްތައިލަން ސަރުކާރުން ފިޔަވަޅު އެޅުން އޮތީ މުހިންމު ވެފަ އެވެ.

ނިކުތީ ކޮން ނަތީޖާއެއް؟

ވޭޕާއި އީ ސިނގިރޭޓު މަނާ ކުރުމުން އެންމެ ފުރަތަމަ ކަންބޮޑުވީ މިތަކެތީގެ ވިޔަފާރި ކުރަމުން ދިޔަ ފަރާތްތަކުންނެވެ. މީގެ ތެރެއިން ބައެއް ވިޔަފާރިތައް ފެށީ ބޮޑެތި އަދަދުތަކުން ލޯނު ނަގައިގެންނެވެ. ގާތްގަނޑަކަށް ދެ މަސް ދުވަހުގެ މުއްދަތެއް ވިޔަފާރި މުޅިން ބަންދު ކުރަން ދިނުމަކީ ވިޔަފާރިއަށް ލިބުނު ވަރަށް ބޮޑު ގެއްލުމެކެވެ. އެހެންނަމަވެސް މައްސަލައިގެ ސީރިއަސްކަމުން ވިޔަފާރިތަކަށް ވެދާނެ ގެއްލުމަކަށް ބެލުން އެ ދަނޑިވަޅުގައި މާ މުހިންމު ކަމަކަށް ނުވި އެވެ.

ވޭޕް ތައާރަފުވެގެން ދިޔުމާއިއެކު ސިނގިރޭޓު ބުއި އެތައް ބަޔަކު ވޭޕަށް ބަދަލު ކުރި އެވެ. ސިނގިރޭޓުގެ ވިޔަފާރި ކުރަމުންދިޔަ ފަރާތްތަކުގެ އާމްދަނީ މިލިއަނުން ދަށަށް ދިޔަ އެވެ. ވޭޕް މަނާކުރަން ނިންމުމާއިއެކު އޭގެ ބޭނުން ކުރަމުންދިޔަ މުޅި އާބާދީ އަނެއްކާވެސް ސިނގިރޭޓަށް ބަދަލު ކޮށްލި އެވެ. ހުއްޓައިލަން ނިންމީ ނުވަތަ ނިންމާފައިވާނީ ނިސްބަތުން މަދު މީހެކޭ ދެންނެވުން ކުށަކަށް ނުވާނެ އެވެ.

ކަން މިހެން އޮތްނަމަވެސް ސިނގިރޭޓާއި ދުންފަތުގެ އެހެން ބާވަތްތަކުގެ އަގު ބޮޑު ކުރުމަކީ ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރުމާއި ދުރަށް ދާން ބޭނުންވެފައި ތިބި ފަރާތްތަކަށް ލިބުނު ހިތްވަރެކެވެ. އަގު ބޮޑުވުމުގެ ސަބަބުން ފޯރުންތެރިކަން ނެތް ފަރާތްތަކަށް އަދި ބޮޑު ހަރަދެއް އަންދަން ބޭނުން ނުވާ ފަރާތްތަކުން ދުންފަތާއި ދުރަށް ދާން ވިސްނާނެ ފިޔަވަޅެއްވެސް މެ އެވެ.

އެޑިކްޝަންގެ ސީރިއަސްކަން

ދުންފަތާއި ދުރަށް ދިޔުމަކީ ދުލުން ބުނެލާހާ ފަސޭހަ ކަމެއް ނޫނެވެ. ދުންފަތުގައި ހިމެނޭ ނިކޮޓިންގެ މިންވަރު ކުރިން ވާނީ ދަންނަވައިފަ އެވެ. ނިކޮޓިންގެ އަސަރު ކުރަނީ ސީދާ އިންސާނާގެ ސިކުނޑިއަށެވެ. ނިކޮޓިންގައި ހިމެނޭ ޑޮޕަމިންގެ އަސަރު ސިކުނޑިއަށް ކުރެ އެވެ. ޑޮޕަމިން އަކީ "ހަމަޖެހުން" ނުވަތަ "އުފާވެރިކަމުގެ" އިހުސާސް ހަށިގަނޑަށް ކުރުވާ މާއްދާ އެކެވެ. ސިނގިރޭޓަށް ދެވި ހިފާފައިވާ މީހަކު ސިނގިރޭޓެއް ބުއިމުން އުފާވެރިކަމާއި ހަމަޖެހުން އިހުސާސް ވަނީ މިހެންވެގެންނެވެ. އާންމުކޮށް ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރާ މީހުން ކަމަކާ މާ ބޮޑަށް ހާސްވެ ސްޓްރެސް ވުމުން އޭގެ ބޭނުން ކުރާ މިންވަރު އިތުރުވަނީވެސް މިހެންވެގެންނެވެ.

ޑޮޕަމިންގެ ސަބަބުން ނުރެޕަނެޕްރަން ފަދަ ނިއުރޯޓްރާންސްމިޓާސް ސިކުނޑީގައި އެކްޓިވޭޓް ކުރެ އެވެ. މީގެ ސަބަބުން މީހާގެ މޫޑަށް އޭގެ އަސަރު ކުރެ އެވެ. މިއީ ސިނގިރޭޓު ބޯ މީހަކަށް ކުރު މުއްދަތުގައި ކުރާ އަސަރުތަކެވެ.

އާންމުކޮށް ސިނގިރޭޓު ބޯ މީހެއްގެ ސިކުނޑި ނިކޮޓިންގެ ޑޮޕަމިން ގަވާއިދުން ރިލީޒް ކުރުމަށް އާދަވެ އެވެ. މީގެ ސަބަބުން ސިކުނޑި އޭގެ ޒާތުގައި އުފައްދާ ޑޮޕަމިން އުފައްދައިދިނުން މަދުކޮށްދެ އެވެ. ގިނަ ދުވަސް ވާ ވަރަކަށް ހިތްހަމަ ޖެހުން ހޯދަން ބޭނުންވާނެ ނިކޮޓިންގެ މިންވަރު އިތުރުވެ އެވެ. ސިނގިރޭޓު ބޯ މީހަކު ކޮންޓްރޯލް ނުކޮށްފިނަމަ ސިނގިރޭޓު ބޯ މިންވަރު އިތުރުކުރަނީ މިހެންވެގެންނެވެ.

ގަވާއިދުން ސިނގިރޭޓު ބޯ މީހަކު އެކަން ހުއްޓައިލުމުން ސިކުނޑީގައި ޑޮޕަމިންގެ ލެވެލް ކުއްލިއަކަށް ދަށަށް ދެ އެވެ. މީގެ ސަބަބުން އެންޒައިޓީފަދަ ކަންކަމާއި ކުރިމަތިލާން ޖެހެ އެވެ. ސިކުނޑި ނިކޮޓިންއަށް އާދަވެފައި ހުރުމުން ކްރޭވިންގްސް އިހުސާސް ކުރެވެނީ މިހެންވެގެންނެވެ. މީގެ އިތުރުން ވަށައިގެންވާ މާހައުލާއި މީހެއްގެ އާދަތަކުގެ ސަބަބުންވެސް ކްރޭވިންގްސް އިތުރުވެ އެވެ. މިސާލަކަށް ސިނގިރޭޓަށް ދެވި ހިފާފައިވާ މީހަކު އާންމުކޮށް ސިނގިރޭޓު ބޯން ވަގުތު ހުސްކުރާނެ އެވެ. މަސައްތަކުގައި ބުރަކޮށް އުޅެމުންވެސް އެ ވަގުތުކޮޅު ހުސްކުރަން ހުންނާނީ އާދަވެފަ އެވެ. ކައި ނިންމައިގެން ނުވަތަ ކޮފީއެއް ބޯ ކޮންމެ ފަހަރަކު ސިނގިރޭޓެއް ބޯން ހުންނަނީ އާދަވެފަ އެވެ. އެހެންކަމުން މިއިން ކޮންމެ ކަމެއް ކުރިމަތިވާ ހިނދު ކްރޭވިންގްސް އިތުރުވެ އެވެ.

ނިކޮޓިން އެޑިކްޝަން ނުވަތަ ދެވި ހިފުމަކީ ސީރިއަސް ކަމެކެވެ. ދުންފަތާއި ދުރުވާން ބޭނުންވާ މީހުންނަށް މިއީ ކުރަން ޖެހޭނެ ބޮޑު ހަނގުރާމަ އެކެވެ. މިކަމަށްޓަކައި މީހާގެ ސިކުނޑި އެއަށް ހާނަން ދުވަސްތަކެއް ނަގާނެ އެވެ. އާންމުކޮށް ސިނގިރޭޓު ބުއިން ހުއްޓައިލާ މީހަކު ހަފްތާއެއް ނުވަތަ ދެ ހަފްތާ ފަހުން ނިކޮޓިންއަށް ކުރާ ކްރޭވިންގްސް އިންތިހާއަށް އިތުރުވާނެ އެވެ. ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރުން ހުއްޓައިލާ ގިނަ މީހުން މި މުއްދަތުގައި އަލުން އެ ބޯން ފަށަނީ މިހެންވެގެންނެވެ.

ސަރުކާރުގެ ޕްލޭން ރަނގަޅުތަ؟

ސަރުކާރުން މިވަނީ ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރާ އާބާދީ ކުޑަކުރުމުގެ ގޮތުން ދިގު ރާސްތާ ޕްލޭނެއް އެކުލަވާލައިފަ އެވެ. އެގޮތުން ކޮންމެ އަހަރަކުން އެއްފަހަރު ދުންފަތުގެ ބާވަތްތައް ވިއްކޭނެ އުމުރު މަތިކުރުމާއި އަގު އުފުލުންފަދަ ކަންކަން ވަނީ ހިމަނައިފަ އެވެ.

މިދިޔަ އަހަރުގެ ނޮވެމްބަރު މަހު އަޅަން ފަށާފައި މިވަނީ ފުރަތަމަ ފިޔަވަޅެވެ. ވޭޕް މަނާ ކުރަން ނިންމި ނިންމުމަށް ގިނަ ރައްޔިތުން ތާއީދު ކުރެ އެވެ. އެއާއެކު ސިނގިރޭޓުގެ އަގު އުފުލުމަކީވެސް ތާއީދު ކުރެވިދާނެ ކަމެކެވެ.

އެއާއެކު ސިނގިރޭޓު އުފައްދަން ނުވަތަ އޮޅަން ބޭނުންކުރާ ދުންފަތާއި، ބަޓު ބުރީގެ އިތުރުން ކަރުދާސް އެތެރެކޮށް ވިއްކުން މަނާކުރަން ނިންމި ނިންމުމަކީ ގިނަ ބަޔަކަށް މާ ކަމުދިޔަ ކަމެއް ނޫނެވެ. ސިނގިރޭޓުގެ އަގު އުފުލިގެން ދިޔުމުގެ ސަބަބުން ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރާ ބޮޑު އާބާދީއެއް ބަދަލުކޮށްލީ އަމިއްލައަށް އޮޅައިގެން ސިނގިރޭޓު ބުއިމަށެވެ. އެވަރެޖްކޮށް ކޮންމެ ތިން ދުވަހަކުން ސިނގިރޭޓު ފޮއްޓެއް ހުސްކުރާ މީހާ އަމިއްލައަށް އޮޅައިގެން ހަމަ އެ މިންވަރަށް ސިނގިރޭޓު ބޯނަމަ، އެމީހާ ކުރާ ހޭދަ ގާތްގަނޑަކަށް ހަތަރު ގުނަ ދަށެވެ.

ސިނގިރޭޓު އުފައްދާ ސާމާނު ވިއްކުން މަނާ ކުރުމަކީ ސިސްޓަމެޓިކް ގޮތަކަށް ބަލާނަމަ ރަނގަޅު ނިންމުމެކެވެ. އެހެންނަމަވެސް ދުންފަތުގެ އެޑިކްޝަން ނުވަތަ ދެވި ހިފާފައިވާ މިންވަރަށް ބަލާނަމަ މިއީ އޭގެ ނޭދެވޭ ނަތީޖާތަކެއްވެސް ނިކުމެދާނެ ކަމެކެވެ. މިސާލެއް ދަންނަވައިލާނަމެވެ. މާލޭ ސަރަހައްދުގައި ދިރިއުޅޭ އާދައިގެ ޒުވާނެއްގެ އާމްދަނީގެ 50 އިންސައްތަ ހޭދަކުރަނީ ކުލި ދެއްކުމަށެވެ. 30 އިންސައްތަ ހޭދަކުރަނީ ޒަރޫރީ ހަރަދުތައް ހަމަޖައްސާށެވެ. ބާކީވާ 20 އިންސައްތައަކީ އެހެނިހެން ކަންކަމަށް ހޭދަކުރާ ފައިސާ އެވެ. މިއީ ސިނގިރޭޓު ބޯ މީހަކު ސިނގިރޭޓަށް ކުރަން އޮންނާނެ ހޭދަވެސް މެއެވެ. ކޮންމެ ޒުވާނަކީ ސިނގިރޭޓު ހުއްޓައިލުމުގެ ވިސްނުން ހުންނާނެ ޒުވާނެއް ނޫނެވެ. އެހެންކަމުން ގޮތް ހޯދައިގެންވެސް ސިނގިރޭޓު ގަންނަން އެމީހުން ބޭނުންވާނެ އެވެ. އެކަށީގެންވާ މިންވަރަށް އާމްދަނީ ނުލިބުމާއި އަދި ދުންފަތުގެ އެޑިކްޝަންގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ކުށްތަކަށް ހުޅުވިގެންދާ ދޮރުތައް އިތުރުވުން ވަރަށް ގާތެވެ.

މިއާއެކުވެސް ސަރުކާރުގެ ނިންމުން ގޯހެކޭވެސް ދެންނެވޭކަށް ނެތެވެ. ސީރިއަސް މައްސަލަތައް ހައްލު ކުރުމަށް ހަރުކަށި ފިޔަވަޅު އެޅުމަކީ ދުނިޔޭގެ އެހެން ބައެއް ގައުމުތަކުގެ ސަރުކާރުތަކުންވެސް ކޮށްފައިވާ ކަންކަމެވެ.

ވިޔަފާރިތަކަށް ގެއްލުމާއި ފައިދާ

މިއީވެސް މުހިންމު މައުޟޫއެކެވެ. ކޮންމެ އަހަރަކު ރާއްޖެއަށް އެވަރެޖްކޮށް 300 މިލިއަން ސިނގިރޭޓު އެތެރެ ކުރެ އެވެ. މިއީ ގާތްގަނޑަކަށް 1.8 ބިލިއަން ދިވެހި ރުފިޔާ އެވެ. ވޭޕް ބޭނުންކުރާ މީހުންގެ އަދަދު އިތުރުވުމާއިއެކު މިއަދަދު ވަރަށް ބޮޑަށް ދަށަށް ދިޔަ އެވެ. ސިނގިރޭޓު އެތެރެކޮށް ވިއްކާ ވިޔަފާރިތަކަށް ލިބުނު އާމްދަނީ އިންތިހާއަށް ދަށަށް ދިޔަ އެވެ.

ވޭޕް މަނާ ކުރުމާއިއެކު ވިޔަފާރިތަކަށް ލިބޭ ފައިދާ އަނެއްކާވެސް މިވަނީ އިތުރުވާން ފަށައިފަ އެވެ. ދުންފަތުގެ ވިޔަފާރި ކުރާ ރޫޓް އަދި އޯސީސީގެ ބޭރުގައި ހަދާފައި އޮތް ދިގު ކިއުއަށް ބަލައިލުމުން މިކަން އެނގިގެން ދިޔަ އެވެ.

މާލޭ ސަރަހައްދަށް ބަލާއިރު ކަންމަތީ ފިހާރައަކަށް ލިބޭ އާމްދަނީގެ ބޮޑު ބައެއް ހިއްސާ ކުރަނީ ސިނގިރޭޓާއި ކޮފީ ވިއްކައިގެންނެވެ. ކުދި ޓޭކް އަވޭ ހަޓުތަކުން 50 އިންސައްތައާއި 70 އިންސައްތައާއި ދެމެދުގެ އާމްދަނީއެއް ހޯދަނީ ސިނގިރޭޓާއި ކޮފީ ވިއްކައިގެންނެވެ. އެހެންކަމުން ސިނގިރޭޓުގެ އަގު ކުއްލިއަކަށް ބޮޑު ކުރުމާއިއެކު މިފަދަ ކުދި ވިޔަފާރިތަކަށް އޭގެ އަސަރު ވަރަށް ބޮޑަށް ކުރި އެވެ. ރާއްޖެ އިގްތިސޯދީ ގޮތުން އަނދަވަޅެއްގެ ތެރޭގައި އޮތް ދުވަސްވަރެއްގައި މިފަދަ ހާލަތެއް މެދުވެރިވުމަކީ އޭގެ ގެއްލުން ފުޅާވެދާނެ ކަމެކެވެ.

ދުންފަތުން ދައުލަތަށް ނަގާ ޓެކްސް އިތުރު ކުރުމާއިއެކު ސިނގިރޭޓުން އެކަނި 4.1 ބިލިއަނާއި ގާތްކުރާ އަދަދަކަށް އާމްދަނީ ލިބޭނެކަމަށް ލަފާ ކުރެވެ އެވެ. މި ފައިސާއަކީ ސިނގިރޭޓުން ލިބޭ ސިއްހީ ގެއްލުންތަކަށް ފަރުވާ ކުރާށާއި މިއާއި ގުޅުންހުރި އެހެނިހެން ހިދުމަތްތަކަށް ދައުލަތުން ހޭދަކުރާ ފައިސާއާއި އަޅާ ބަލާއިރު މަދު އަދަދަކަށް ވެދާނެއެވެ. އެހެންކަމުން ދައުލަތަށް ޓެކްސް ނެގުމަށް އެކަށީގެންވާ އުޒުރެއް އޮތްކަމަށް ގަބޫލު ކުރެވިދާނެ އެވެ.

ފަރުވާއަށް އޮތް ފުރުސަތުތައް

ދުންފަތުން ސަލާމަތްވުމަށް ކުރާ ފަރުވާގެ ވާހަކައަށް ޖެހިލުމުގެ ކުރިން ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރާ މީހުންނަށް އާސަންދައިން ކުރަންޖެހޭ ހޭދައަށް އަލިއަޅުވައިލާނަމެވެ. ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރާ މީހުންގެ މެދުގައި ބަލިތައް އިތުރުވެ އެވެ. އެފަދަ ފަރާތްތަކުގެ މެދުގައި ހިތުގެ ބަލިތަކާއި ފުއްޕާމޭގެ ބަލިތައް ވަރަށް އާންމެވެ. އެހެންކަމުން މި ސިއްހީ މައްސަލަތަކަށް ފަރުވާ ދޭން އާސަންދައިން ކޮންމެ އަހަރަކު އެތައް މިލިއަނެއް ހޭދަކުރަން އެބަ ޖެހެ އެވެ. ފުރަތަމަ ނުކުތާއަކީ ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރާ މީހުންގެ އަދަދު މަދުވެއްޖެނަމަ ސިއްހީ ކަންކަމަށް ދައުލަތުން ހޭދަކުރާ ހަރަދު ވަރަށް ބޮޑަށް ދަށަށް ދިޔުމެވެ.

ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރުން މަދު ކުރުމުގެ ޕްލޭނަށް އަމަލު ކުރުމުގެ ގޮތުން ސަރުކާރުން ވަނީ ރާއްޖޭގެ ހުރިހާ ހިސާބެއްގައި ޓޮބޭކޯ ކްލިނިކްތަކެއް ގާއިމްކޮށްފަ އެވެ. މި ކްލިނިކްތައް މެދުވެރިކޮށް ދުންފަތުން ސަލާމަތްވާން ބޭނުންވާ މީހުންނަށް އާސަންދައިގެ ދަށުން ފަރުވާ ދެވޭނެ އެވެ. މާނައަކީ ނިކޮޓިން ޕެޗް، ޓެބްލެޓް ނުވަތަ ޗުވިންގަމްފަދަ ބާވަތްތައް އާސަންދަ މެދުވެރިކޮށް ހިލޭ ލިބޭނެ އެވެ. މާލެ ސަރަހައްދުގައި އައިޖީއެމްއެޗް، ދަމަނަވެށި، އޭޑީކޭ އަދި ހުޅުމާލެ ހޮސްޕިޓަލުގައިވެސް ކްލިނިކެއް ވަނީ ގާއިމްކޮށްފަ އެވެ.

މިހާރު ސަރުކާރުން ވަނީ ހެލްޕްލައިނެއްވެސް ގާއިމްކޮށްފަ އެވެ. މިއީ 24 ގަޑިއިރު އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށްދޭ ލައިނެކެވެ. ހިލޭ ގުޅައިގެން ސިއްހީ މާހިރެއްގެ ހިޔާލާއި ލަފާ ހޯދިދާނެ އެވެ. އެހެންނަމަވެސް ކްލިނިކުގެ ހިދުމަތް ދެނީ ދުވާލަކު ހަތަރެއް ނުވަތަ ފަސް ގަޑިއިރެވެ. ދުވާލުގެ ވަކި ވަގުތުތަކެއްގައި ޖެނެރަލް ޑޮކްޓަރަކަށް ކޮންސަލްޓުކޮށްގެން ބޭސް ސިޓީއެއް ހޯދައިގެން އާސަންދަ މެދުވެރިކޮށް ބޭސް ނެގިދާނެ އެވެ.

މިއީ ދުންފަތުން ސަލާމަތްވާން ބޭނުންވާ މީހަކަށް ސަރުކާރުން ހުޅުވައިދިން ފުރުސަތުތަކެވެ. މައްސަލައިގެ ސީރިއަސްކަމަށް ބަލާއިރު މި ފުރުސަތުތައް އެންމެ ފުދޭ ހެއްޔެވެ؟ އަހަރެންގެ ހިޔާލުގައި ފުރުސަތުތައް އަދިވެސް ހަންޏެވެ. މިހެން މިދަންނަވާ ސަބަބު ތަފްސީލު ކޮށްދޭނަމެވެ.

ކުރިން އަލިއަޅުވައިލި ގޮތަށް މެދު ފަންތީގެ ދިރިއުޅުމެއް އުޅޭ މީހަކަށް ސިނގިރޭޓަކީ "ލަގްޝަރީ" އެއްޗެކެވެ. ގިނަ މީހުންނަކީ ފަސޭހައިގައި އުޅެން ބޭނުންވާ މީހުންނެވެ. އެހެންކަމުން ފަރުވާ ކޮށްގެން އުނދަގުލުގައި ދުންފަތުން ސަލާމަތްވުމަށްވުރެއް ބޮޑަށް ބޭނުންވާނީ ސިނގިރޭޓު ބޮވުނު ގޮތަކަށް ބޯށެވެ. ވަކި ވަގުތެއްގައި ކްލިނިކަން ގޮސްގެން ފަރުވާ ލިބިގަތުން ގިނަ މީހުންނަށް ހާއްސަކޮށް ޒުވާނުންނަށް ވާނީ ބޮޑު ދުއްތުރާ އަކަށެވެ.

އަހަރެންގެ ވިސްނުމުގައި ދުންފަތުގެ ވަބާއިން ޖީލު ސަލާމަތް ކުރުމަށް އެންމެ ފުރަތަމަ ކުރަންވީ ކަމަކީ ފަރުވާއަށް އޮތް ފުރުސަތު ތަންމިނަށް ހުޅުވައިލުމެވެ. މިސާލަކަށް ސިއްހީ އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށްދޭން ޑޮކްޓަރުންނާއި ނަރުހުންގެ ޓީމުތައް ރާއްޖޭގެ އެކި ސަރަހައްދުތަކުގައި ކޭމްޕުތައް ހަދައިގެން ހިދުމަތް ދިނުމުގެ ބޮޑު ޕްރޮގުރާމެއް ފެށިދާނެ އެވެ. ހޭލުންތެރި ކުރުވުމަށް ސޯޝަލް މީޑިއާ އާއި ޓީވީތައް މެދުވެރިކޮށް އަދި ދޮރުން ދޮރަށް ހިނގައިގެން ބޮޑު ކެމްޕެއިނެއް ފެށިދާނެ އެވެ. ދުންފަތުން ސަލާމަތްވާން ބޭނުން ކުރާ ނިކޮޓިން ޕެޗު ފަދަ ތަކެތި ޒުވާނުންގެ އިނގިލި ކުރިއަށް ގެނެވޭހާ ފަސޭހައިން އެކަން ވާނެ ގޮތެއް ސަރުކާރުން ފަހިކޮށްދިނުން މުހިންމު ކަމުގައި އަހަރެން ދެކެމެވެ.

ސަރުކާރުން އެޅި ފިޔަވަޅުތަކަށް ބަލާއިރު ދުންފަތުގެ އަގު ބޮޑުކުރުމުގެ ފިޔަވަޅު އެޅުމުގެ ކުރިން މިދެންނެވި ސިއްހީ ފަރުވާ ދިނުމުގެ ޕްރޮގުރާމްތައް ފުޅާ ކުރެވިދާނެ އެވެ. އޭގެ ފަހުން ވަކި މުއްދަތެއް ދިނުމަށްފަހު އަގު އުފުލުން ނުވަތަ ސިނގިރޭޓު އުފައްދަން ބޭނުންކުރާ އާލާތްތައް މަނާ ކުރެވިދާނެ އެވެ.

ނިންމުންތައް ބަދަލުކުރަންވީތަ؟

ދުންފަތުގެ މައްސަލައަކީ މިހާރަށްވުރެއް ބޮޑުވެދާނެ މައްސަލައެކެވެ. އެޑިކްޝަންއަކާއި ދުރުވުމަކީ ފަސޭހަ ކަމެއް ނޫނެވެ. ސަރުކާރުގެ ބައެއް ނިންމުންތަކުގެ ސަބަބުން "ލޭ ކެކޭ" މީހުންގެ އަދަދު އިތުރުވުން އެކަށީގެންވެ އެވެ. އެހެންނަމަވެސް ކޮންމެ މީހަކުވެސް ވިސްނަންވީ ކަމަކީ ދުންފަތަކީ ކިތަންމެ ހިތްހަމަ ޖެހުނަސް ބޮޑު ވަބާ އެކެވެ. މީހާ ހަލާކުގެ ތެރެއަށް ވައްޓައިލާ ކަމެކެވެ. ދުންފަތާއި ދުރުވުމަށް މަސައްކަތް ކުރުމަކީ އަވަސް ކުރަންވެއްޖެ ކަމެކެވެ.

ސަރުކާރުގެ ބައެއް ނިންމުންތައް އެންމެ އެކަށީގެންވާ ވަގުތެއް ނެތި އަވަސް އަރުވާލައިގެން ނިންމިކަމަށް އަހަރެންވެސް ގަބޫލު ކުރަމެވެ. އެހެންނަމަވެސް ނިންމުންތައް ބަދަލު ކުރުމަކީ މައްސަލައަށް އޮތް ހައްލު ކަމުގައި އަހަރެން ނުދެކެމެވެ. ސިއްހީ ވުޒާރާއިން އަދި ސިއްހީ ހިދުމަތް ފޯރުކޮށްދޭ ތަންތަނުން އަދިވެސް ދުންފަތުން ސަލާމަތްވުމަށް ދޭ ހިދުމަތްތައް ފުޅާ ކުރަންވީ އެވެ. މި ހިދުމަތްތައް ފަސޭހައިން ލިބޭނެ ގޮތް ފަހިކޮށްދިނުން އަވަސް ކުރަންވީ އެވެ. އެންމެން އެކުގައި މަސައްކަތް ކޮށްފިނަމަ ދުންފަތުގެ ނުރައްކާތެރި ވަބާއިން މުޅި ރާއްޖެ ސަލާމަތް ކުރުމަކީ ނުކުރެވޭނެ ކަމެއް ނޫނެވެ.